Votum & groet
Zingen: Lied 216: 1, 2, 3/Dit is een morgen als ooit de eerste
De Tien Woorden
Matteüs 5: 3-16
Zingen: Lied 912: 1, 2, 6/Neem mijn leven, laat het, Heer
Gebed
Bijbellezing: 1 Timoteüs 3: 14 – 4: 5
Zingen: DNP 47: 1, 2/Juich, applaudiseer
Preek 1 Timoteüs 4: 4-5
Zingen: Psalm 24: 1, 2, 3/De aarde is met al wat leeft
Gebed
Collecte
Zingen: Lied 416: 1, 2, 3, 4/Ga met God en Hij zal met je zijn
Zegen
[1] 1 Timoteüs 4: 4-5.
[2] Wil je weten wat heilig is? Brood is heilig! Ik weet niet waar jij het eerst aan denkt als ik je vraag wat heilig is voor jou. Misschien denk je niet allereerst aan iets maar aan iemand. Want er zijn mensen die heilig zijn. Dat zijn bijzondere mensen die bijzondere dingen hebben gedaan in bijzondere tijden. Sint Nicolaas. Moeder Theresa. Dat zijn heiligen. Of misschien denk je aan heilige plaatsen. Omdat er plekken zijn waar voor je gevoel de hemel en de aarde elkaar bijna raken. Een bijzondere kerk. Of een klooster, ver weg van de drukte van de gewone wereld. Dat is heilig. Bijzonder. Gewijd. En nu kom ik en ik zeg: wil je weten wat heilig is? Brood is heilig!
Maar eigenlijk is het de Heer Jezus zelf die het zegt. Dat brood heilig is. Ga maar na. Wij, zijn leerlingen, vroegen aan Jezus: Heer, leer ons bidden. En Hij zei: dat is goed. Als je bid, zeg dan maar: Onze Vader in de hemel, laat uw naam geheiligd wezen, laat uw rijk komen, laat uw wil worden gedaan – op aarde zoals in de hemel. Naam – heilig. Rijk – heilig. Wil – heilig. Op aarde zoals in de hemel. Maar als de Heer dan verder gaat, verlaat Hij dan het terrein van het heilige? Ik denk het niet. Ik denk het omgekeerde. En waarom denk ik dat? Om Christus zelf. Om God zelf. Kijk maar.
1. [3] Laten we afspreken dat we met heilig zoiets bedoelen als ‘dat wat bij God hoort.’ Dat wat bij God hoort. Heilig heeft iets in zich van bijzonder, van apart gezet, van toegewijd aan. Heilig heeft ook iets in zich van rein, van zuiver, van schoon. En het is dat allemaal steeds in verband met God, verbonden aan God. God is heilig en wat bij God hoort is heilig. Daartegenover zijn wij als mensen dus niet automatisch heilig. En onze spullen zijn niet automatisch heilig. En onze plannen zijn niet automatisch heilig. En onze aarde is niet automatisch heilig. Daar zit een kloof tussen. Tussen de wereld van God die heilig is en onze wereld die dat niet is.
[4] Goed. Nu wordt er gezegd dat met Kerst tweeduizend jaar geleden God zelf als mens op aarde kwam. Dus: de heilige God zelf als mens op deze onheilige aarde. Wat gebeurt er dan? Nou, ga maar eens met een wit overhemd aan je fiets sleutelen: dan word je smerig. Het was niet raar geweest als dat God ook was overkomen. Dat Hij besmeurd zou raken met wat onheilig is, puur en alleen omdat Hij uit zijn heilige wereld de moed heeft om onderdeel van onze onheilige wereld te worden. Maar er gebeurt het omgekeerde. Waar Jezus gaat, daar wordt het licht. Wat Hij aanraakt, wordt heilig. Als Hij je ziet, begin je te stralen. God komt op aarde – [5] en alles wordt heilig.
Lees het maar na in het evangelie van Matteüs. Lees het maar na in het evangelie van Marcus. Lees het maar na in het evangelie van Lucas. Lees het maar na in het evangelie van Johannes. O, en als je toch bezig bent: begin dan maar bij het evangelie van Genesis. Daar had God het al gezegd: alles wat Ik geschapen heb is goed. Goed, g-o-e-d. Heilig, zeg maar. [6] Zo had de Schepper het bedoeld. En als wij vandaag moeten erkennen dat de wereld niet meer zo heilig was als God voor ogen had, dan is dat niet omdat er van God uit iets aan mankeerde, maar omdat wij de handleiding niet goed hebben begrepen. Wij willen los van God zijn – en vervolgens wordt alles wat wij aanraken onheilig en wat wij bekijken wordt zomaar vies en het wordt donker. Maar dat komt niet door God. ZO is het niet zijn bedoeling. Lees het maar na in het evangelie van de profeet Zacharia: er komt een dag dat alle potten en pannen in Jeruzalem en Juda heilig zullen zijn voor de Heer van de hemelse machten, Zacharia 14: 21.
Waar Jezus gaat, daar wordt het licht. Wat Hij aanraakt, wordt heilig. Als Hij je ziet, begin je te stralen. Kijk maar, wat er gebeurt op het moment dat Hij met ons, zijn leerlingen, aan tafel gaat. Zijn vingers nemen het brood, ze breken het en Hij zegt: dit is mijn lichaam voor jullie. Doe dit, telkens opnieuw, om Mij te gedenken. En sinds die tijd noemen wij deze maaltijd het Heilig Avondmaal. Want dit is een bijzondere gebeurtenis, voor honderd procent verbonden met God. Maar ik denk oprecht, dat Hij er nog meer mee bedoelt dan alleen dat. Ik denk oprecht, dat als Hij van een gewone maaltijd een maaltijd met God kan maken, dat Hij je dan uitnodigt om elke maaltijd als maaltijd met God te zien. Wil je weten wat heilig is? [7] Brood is heilig. En wijn. En pindakaas. Het kan allemaal. Als Jezus het aanraakt. Alles wat God geschapen heeft is goed. Punt. Niets hoeft te worden verworpen als het onder dank wordt aangenomen, want het wordt geheiligd door het woord van God en door het gebed. En ik dank God op mijn blote knieën. Dat is één.
2. Maar waarom zou dit belangrijk voor ons kunnen zijn? Waarom die nadruk op alledaags brood in het gebed dat Jezus ons leert en waarom die aandacht van Paulus voor het goede van alles wat God heeft geschapen? Oké, het leuke van Paulus in 1 Timoteüs 3 en 4 , is dat hij een grap uithaalt. Paulus zet in deze bief wat dingen op een rijtje over hoe dingen moeten werken in de kerk van God, de Levende. Nu had die kerk toen de nodige concurrentie. Dat wil zeggen: natuurlijk is God uniek en natuurlijk is de kerk van God uniek, maar er waren toch meer goden op de markt en er waren meer religies op de markt. En al die religies beloofden hetzelfde: wij kennen het geheim van het goddelijke. [8] Wij weten de spirituele weg voor de mens om naar het hogere te gaan, boven het aardse verheven. Dat heetten toen mysteriën en die religies heetten mysteriereligies. Allemaal super heilig. Wat doet Paulus dan? Wat zegt hij dan? Wat maakt zijn religie beter of anders dan de rest?
Oké, zegt Paulus. Zal ik je vertellen wat het geheim van de kerk van de levende God is? ‘Ongetwijfeld is dit het grote geheim van ons geloof: Hij is geopenbaard in een sterfelijk lichaam,’ 1 Timoteüs 3: 16. U zegt? ‘Hij is geopenbaard in een sterfelijk lichaam.’ Dat is het geheim. Dat is de sleutel. Dat is hoe je in contact komt met het goddelijke. Dus inderdaad: niet doordat jij als schepsel een spirituele weg naar het hogere gaat. Maar omdat Hij, de heilige, een fysieke weg naar omlaag gaat. [9] En dus, zegt Paulus, is dat waar je God mag vinden. De omgekeerde wereld. “Heilige” mensen van toen zeiden: je moet je onthouden van seks, want dat is zo dierlijk, ieuw, bah. Maar Paulus zegt: de armen van je geliefde zijn je door God gegeven. “Heilige” mensen van toen zeiden: eigenlijk zou je helemaal zonder eten moeten kunnen en zonder drinken, want dat is allemaal zo vleselijk. Maar Paulus zegt: ben je nou helemaal. Alles wat God geschapen heeft is goed, want het wordt geheiligd door het woord van God (letterlijk! God zei dat het goed was) en door het gebed (geef ons vandaag het brood van elke dag).
En dus? Ik hoop dat je hoort wat een genade dit is. Het is mij wel eens gebeurd dat ik God wat kwijt was. En het vervelende is dan, dat hoe harder ik probeerde Hem vast te houden, hoe meer Hij mij ontglipte. Juist als ik dacht: ik moet meer op God gericht zijn, ik moet meer bidden, ik moet meer stille tijd houden, dan ga ik vanzelf meer van God voelen – dan dacht ik ook altijd: ja, maar dan doe ik het zelf. Dan houd ik mezelf voor de gek. Wie zegt dat wat ik dan eventueel voel, dat dat God is? En ik ben wel eens helemaal gestopt met bidden enzo, behalve dan dit: dat ik God dankte voor dagelijks brood. Omdat Jezus dat zegt en Paulus ook. En het gaf me rust, dat ik mijzelf niet naar de hogere wereld hoefde te yoga-en, maar in mijn gewone leven de hand van God mocht herkennen. Brood als genademiddel. Ik hoop dat jij het ook zo mag ervaren.
3. Daarom wil ik je graag vier adviezen meegeven, om dicht bij God te leven, niet door omhoog te klimmen naar de heilige hemel, maar door Gods hand in je gewone leven te zien. [10] Advies 1: als brood heilig is, is samen eten heilig. Dus dat is hoe je er mee omgaat. Minstens één maaltijd per dag mag in jou huis een feestmaal zijn, waar iedereen aanschuift, inclusief God. Dus een maaltijd, waarvoor je samen gaat zitten, de tafel kunt dekken, je mobieltjes opzij, glas wijn erbij. Hoewel, let op: het gaat erom dat er aandacht is, ruimte voor elkaars verhalen, en dat er liefde is, en dat er genoten wordt. ‘Beter een droog brood en vrede dan vlees in overvloed en ruzie,’ Spreuken 17: 1. Samen eten, dus.
En ik hoor je al denken: samen aan tafel? [11] Met die kleine van mij of met die drie pubers? Dat gaat echt niet lukken, doe niet zo wereldvreemd. Of ik hoor je denken: samen aan tafel? Maar ik ben alleen… Wat heb ik nou aan een advies dat mijn leven niet raakt? Is goed. [12] Even voor de duidelijkheid: ik weet waarschijnlijk waar je het over hebt. Ik heb met vier pubers aan tafel gezeten en weet ook wat het is om alleen te eten. En dus doe ik vanmorgen wat ik moet doen: ik roep je op tot bekering. Als brood heilig is, zijn maaltijden heilig. Dus dit is jouw opdracht: vind een vorm om in jouw huis maaltijd te vieren. Agenda’s weg, apparaten weg, alleen maar hier en nu en eten. Omdat het een cadeautje van God is. En wat zeg je dan?
Maar dat is dan meteen advies 2: dat je dan ook dankuwel zegt. [13] Ik weet eerlijk gezegd niet hoe het bij jullie allemaal gaat met de gewoonte van bidden en bijbellezen aan tafel. Ik weet uit eigen ervaring dat het ook een gewoonte is die precies lijdt aan waar alle gewoontes aan lijden: dat het een sleur wordt, iets onnadenkends. En ik begrijp ook wel dat een gewoonte dan zomaar voelt als een domme regel en wie heeft er nu wat met domme regels? Maar… Doe het dan niet omdat het een regel is, maar omdat het goed is. En doe het niet om nog een beetje heiligheid toe te voegen aan je anders wel heel platte leven, maar doe het omdat een maaltijd nu eenmaal per definitie heilig is en dus een bijzondere plek, waar hemel en aarde elkaar al een beetje raken. Je hoeft het alleen maar in te koppen.
Kijk, Paulus zegt: alles is goed, als het onder dank wordt aangenomen. Dus: dank U wel, God, voor dit brood. Zegen het, Heer. En zegen de mensen om me heen. En vergeet deze wereld van ons niet, die uw wereld is. Zoek naar manieren om in gesprek met God te blijven. En blijf zoeken naar zijn stem, door de Bijbel te lezen, de kinderbijbel, een dagboek, een vers van de dag van een app, maakt niet uit. Maar doe het. Niet omdat jij je opwerkt naar God. Maar omdat bij elke maaltijd in jouw huis God er al zit voor jij kunt aanschuiven.
Advies nummer 3: als brood heilig is, dan is alles heilig. [14] Als Jezus ons leert bidden voor alledaags brood, dan snap je wel dat dan voor Hem alles inclusief is. Als brood, dan ook beleg. Als brood, dan ook aardappelen en rijst en fruit en een toetje en het drinken erbij. En als de maaltijd, dan ook de nieuwe energie en alles wat je met die energie doet. En als alles wat je doet, dan ook overal waar je alles doet. En als jouw eten, dan ook jij. En als jij dan ook alles mensen die jij in de ogen kijkt. Als brood heilig is, dan is alles heilig.
En opnieuw: dit verzin ik niet, dit staat in de Bijbel. Zelfs heel expliciet. Er is een tijd geweest, dat God zei: om jullie bij de les te houden, maak ik onderscheid. Van een aantal momenten, van een aantal plaatsen, van sommige soorten eten en drinken, van sommige groepen mensen zeg ik dat ze heilig zijn. Daarmee zeg ik van andere momenten, plaatsen, mensen en dingen dat ze òf minder heilig zijn, dus minder dicht bij de hemel, òf dat ze zelfs onheilig zijn, dus afstand tot de hemel creëren. Maar met de komst van Jezus heft God zelf dat onderscheid op. Zullen we eens wat bij langs gaan? [15] Van één naar alles. Tegen Abraham zei God, je kunt het lezen in Genesis 15: ik verbind mij aan het volk dat uit jou wordt geboren, dat is een heilig volk. Maar God zei het er zelf al direct bij: er komt een dag, dat jij vader wordt van veel volken, van iedereen die in geloof een kind van jou is. Van één naar allen.
Ander voorbeeld. Tegen Mozes had God gezegd: sommige dieren zijn heilig, andere niet. De één mag je eten, de andere niet. Duidelijk. Maar tegen Petrus zegt God, Handelingen 10: van nu af zijn alle dieren even heilig. [16] Van enkele naar alle dieren mogen eten. In het Oude Testament had God gezegd: vier sommige dagen als feestdagen, als dagen die dichterbij mij zijn. Maar in het Nieuwe Testament trekt Paulus de lijn van één naar alle door, ook als het om onze tijd gaat. [17] Romeinen 14: 5: De een beschouwt bepaalde dagen als een feestdag, voor de ander zijn alle dagen gelijk. Alle dagen feest, denk ik dan. En Jezus zelf zegt van de meest heilige plek van toen, van de tempel in Jeruzalem: er komt een tijd, en die tijd is nu, dat wie de Vader echt aanbidt, Hem aanbidt vervuld van Geest en waarheid – Johannes 4: 23. [18] Van één plek naar overal. Als brood heilig is, is alles heilig. Als God de Gever van brood is, is Hij de Gever van alles wat goed is. Overal raakt de hemel, zijn heiligheid, jouw leven, jouw wereld.
[19] En dan nog advies nummer 4: dat brood dat heilig is en al dat andere wat heilig is, dat is, leert Jezus ons, óns brood. Geef óns vandaag het brood van elke dag. Niet mijn brood. Niet jouw brood. Maar ons brood. Dus: samen delen. [20] Als brood heilig is, dan delen we samen. En dit laatste advies sluit aan bij de komende week, de week van gebed. De komende week wordt er elke avond in een kerk in deze wijk gebeden, maandag in de Open Hof, dinsdag Het Palet, woensdag in de Ichthuskerk, enzovoort. Dit jaar is het thema van de gebedsweek: doe goed, zoek recht. Je kunt niet met droge ogen God bidden om dagelijks brood, wanneer je vervolgens wat Hij geeft niet deelt met anderen. Niet omdat jij zo aardig bent, maar omdat zo Gods recht werkt. Zijn goedheid voor jou wil Hij vermenigvuldigen voor mensen om jou heen. En dus? En dus is het een goed idee om mensen bij jou thuis uit te nodigen. Zodat je samen proeft dat het waar is: God is goed.
Amen.
Besprekingsvragen bij ‘Brood is heilig,’ preek over 1 Timoteüs 4: 4-5 en over de 4de bede
De vragen sluiten aan bij de vier concrete tips in het laatste deel van de preek:
1. Is uw/jouw/jullie maaltijd een bijzonder moment? Hoe komt dat?
2. Lukt het om dan ruimte te maken voor bidden en bijbellezen? Hoe dan wel?
3. Herken je, dat je God echt overal en altijd en in alle dingen kunt ontmoeten?
4. Hoe doe jij dat, samen delen?