Votum & groet
Zingen: Opwekking 407/O, Heer mijn God
Gebed
Bijbellezing: Marcus 12: 28-34
Zingen: Opwekking 378/Ik wil jou van harte dienen
Preek
Zingen: Sela, Zo hoort uw liefde bij ons
Geloofsbelijdenis
Zingen: Gezang 238: 1, 2, 3/Ik bouw op U
Gebed
Collecte
Zingen: (E&R123) Dit, dit is de wereld
Zegen
Marcus 12, 30-31
[1] ‘Liefde is…’ Vroeger had je van die stickers met een bloot mannetje en vrouwtje en dan de woorden ‘Liefde is…’ en dan had je duizend en één varianten van wat liefde allemaal is. ‘Liefde is… tijdloos.’ ‘Liefde is… samen een beschuitje eten.’ ‘Liefde is… blij zijn met elkaar.’ Eindeloze mogelijkheden. Maar laatst kwam ik een nieuwe versie tegen van wat liefde is en omdat die nieuw is, is die vanzelf in het Engels, ‘Love is…’ ‘Love is… likes.’ [2] Liefde is dat je geliket wordt. Dat je hartjes krijgt voor een leuke foto. Dat jouw filmpje het meest gezien wordt. Love is likes. En ik schrok toen ik dat las. Want ik dacht: als je echt denkt dat je geliefd bent, omdat je likes krijgt, dat wil zeggen, als jouw idee van jouw eigen waarde afhankelijk is van hoeveel hartjes je scoort… Ja, ík zou daar niet tegen kunnen. Maar ik heb makkelijk praten, want ik ben een dinosaurus en ik hoef niet zo nodig op social media. Maar jullie vandaag, hoe overleven jullie dat? Als je het idee hebt dat likes liefde bewijzen?
En ik denk: geen wonder dat jonge vrouwen en meisjes elk jaar opnieuw vaker melden dat ze het psychisch zwaar hebben. Of ook: geen wonder dat jonge mannen en jongens heel wat uren in de sportschool zichzelf in het zweet werken. Ik noem maar wat. En je moet me goed begrijpen, hoor. Van mij mag je met social media doen wat je wilt en een gezond lichaam is een goed idee. Maar ik denk ook: als jouw idee van liefde is dat je geliket wordt en als dat dan zo’n invloed heeft op je zelfbeeld, als jij of jij echt kwetsbaar wordt omdat je jezelf steeds beoordeeld door de ogen van anderen, dan denk ik wel dat er iets is misgegaan. Misgegaan in ons eigen hart, misgegaan in onze maatschappij, misgegaan, tsja, dan ook in de kerk. Dus ik dacht: wat vind ik nou in de bijbel over ‘Love is… likes’? En dit is wat ik heb gevonden.
[3] Voor God is iedereen van waarde. Voor God is iedereen van waarde. Dat is de conclusie waarnaar ik vandaag wil toewerken. Voor God is iedereen van waarde. En ik koppel dat aan die bekende tekst die we zonet gelezen hebben, de samenvatting van Jezus van wat God met ons wil. [4] ‘Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand en met al uw kracht. En heb uw naaste lief als uzelf.’ En die kern van mijn boodschap van vandaag, voor God is iedereen van waarde, die verbind ik dus vooral aan dat tweede deel: heb je naaste lief – zoals je jezelf liefhebt.
Ik moet hier even iets zeggen over deze tekstkeus voor vandaag. Kort, twee dingen. Eén: deze week is de Week van Gebed. [5] Christenen uit allerlei kerken gaan in landen over de hele wereld een week lang samenkomen en bidden voor elkaar en voor eenheid. Het thema van de Week van Gebed is dit jaar de gelijkenis van de Barmhartige Samaritaan, Lucas 10. Rond dat verhaal gaat het ook over die samenvatting van Gods wil, van ‘heb God lief boven alles en je naaste als jezelf’. Bij dat onderwerp sluit ik dus wel aan, maar zonder dat ik de overdenkingen van de komende week in de weg zit, omdat ik wel een eigen invalshoek heb. En twee: vorige week had ik een cursus met een stel andere dominees waar we in groepjes in 20 minuten een preekschets moesten maken over het onderwerp ‘zelfliefde’. [6] Het kan zomaar zijn dat als je op YouTube de preek van collega Ernst Leeftink uit Balkbrug van vandaag bekijkt, dat hij dezelfde boodschap heeft. Maar dat is dan samenwerking en geen plagiaat. Goed.
[7] Voor God is iedereen van waarde. Tegenover het idee dat je alleen van jezelf kunt houden, als anderen je aardig vinden, zet ik dus het bijbelse gegeven, dat je per definitie van jezelf mag houden en dat God je per definitie waardevol vindt. Dat is wat ik je mee wil geven, vandaag. Nu kan het zijn, dat die boodschap van mij wel vragen bij je oproept. Vragen vanuit jezelf. Of ook: vragen vanuit je geloof. Ik wil met die laatste beginnen, [8] vragen vanuit je geloof, en dan kom ik straks terug op die andere, vragen vanuit jezelf. Als ik zeg dat voor God iedereen van waarde is en dat je van jezelf mag houden, dan kan er zomaar een stemmetje in je hoofd zeggen dat er iets niet klopt aan wat ik zeg. En daar moeten we wat mee, vandaag.
Mijn uitspraak in deze preek ‘je mag houden van jezelf’ staat tegenover een andere uitspraak, niet in een preek, maar wel in één van de formulieren die we als kerk wel eens gebruiken als we Avondmaal vieren. In één van die formulieren staat deze zin: ‘In de eerste plaats moet je nadenken over je zonden en beseffen dat je Gods oordeel verdient. Dan krijg je om je zonden een hekel aan jezelf en weet je je heel klein voor God.’ Zoiets staat ook een paar keer in de belijdenissen van de kerk. Bij voorbeeld in de Heidelbergse Catechismus: ‘Naar mijn aard ben ik erop uit God en mijn naaste te haten.’ Nu mag je van formulieren en belijdenissen in de kerk altijd zelf nog wat vinden, maar het staat ook een paar keer in de Bijbel zelf, bij voorbeeld in Matteüs 16, waar de Heer zegt: ‘Wie achter Mij [Jezus] aan wil komen, moet zichzelf verloochenen, [9] zijn kruis op zich nemen en Mij volgen.’ Ik weet niet precies wat ‘verloochenen’ betekent, maar het betekent in elk geval niet ‘houden van’. En dus: hoezo moet je van je naaste houden, zoals je van jezelf houdt? Hoezo is voor God iedereen van waarde? Spreek ik mezelf tegen? Spreekt de Bijbel zichzelf tegen? God?
Ik denk het niet, dat de Bijbel zichzelf tegenspreekt. Ik denk wel dat de Bijbel twee dingen zegt die naast elkaar kunnen bestaan. En ik denk dat de Bijbel dat wel vaker doet. En God. En dat het soms ook te maken heeft met dat wij mensen zijn en dat Hij God is en dat het dus zomaar kan zijn dat Hij in één plaatje, in één begrip dingen bij elkaar kan houden die jij en ik, omdat wij maar simpele mensen zijn, niet in één plaatje kunnen vatten. Maar dat dan de twee dingen die je zegt, ook al zit er wat spanning tussen, toch allebei geldig zijn. En als Jezus zegt: ‘Je moet jezelf verloochenen’ én ‘Je moet van jezelf houden’, dan is en blijft dat allebei waar.
Jezelf verloochenen: alle keren dat ik merk dat ik mijzelf voorrang geef ten koste van een ander, moet ik mijzelf verloochenen en zeggen: God heeft jou lief, voor Hem ben jij van waarde, dus ben jij voor mij van waarde en heb ik jou lief. Dus dat is als ik merk dat ik een ander onrecht doe [10] of tekort doe of niet respecteer en als ik dan merk dat ik het in me heb om haar te negeren en weg te duwen omdat ik mezelf overeind wil houden. Dan zit ik fout en dan moet ik tegen mijzelf zeggen: je zit fout en dan moet ik mezelf opzij zetten en overnieuw beginnen. Jezelf opzijzetten, ik denk dat dat verloochenen is. Dat geldt ook alle keren dat ik merk dat ik mijzelf een plek geef op de plek waar God hoort te zitten. [11] Dus als ik keuzes maak die ik weet dat ik niet kan overzien, zonder rekening te houden met God. Of ook: als ik anderen of dingen in mijn leven een plek geef op de plek waar God hoort te zitten. Mijn imago. Mijn politieke held. Mijn huis dat mooier is dan dat van jou. Dan is mijn zelfliefde haat tegen God en dan moet ik mij bekeren, mij afkeren van mijzelf. En het is goed om dat oprecht te doen en niet de schuld te geven aan omstandigheden, of opvoeding, of DNA. Nee, ik moet mij bekeren.
Maar tegelijk moet ik weten dat God verliefd op mij is. En op jou. Want God is liefde. Liefde is van God. Het is de ene grote ‘like’ die aan alles vooraf gaat. Vooraf gaat. Het is niet zo dat God met deze reactie komt, nadat jij iets tiktok hebt gezet, een smiley van God of een hartje. Nee. Nog voordat jij je eerste selfie hebt gepost, heeft God in de hemel een selfie genomen van Hem en van jou en er een hartje onder gezet. Hartje? Zijn hart, zijn goddelijke reuzenhart. En nee, Hij wordt er niet blij van, wanneer jij jezelf profileert ten koste van je naasten. En ja, het raakt Hem diep wanneer jij denkt dat je je weg moet zoeken zonder Hem, zonder respect voor Hem, zonder liefde voor Hem. Want Gods liefde is echte liefde en dus kwetsbaar, want alles van waarde is weerloos. Maar dat neemt niet weg dat dit zijn inzet is: Hij van houdt van jou. Hij houdt van mij. [12] Zijn liefde is groter. ‘Zoals de zon hoort bij de dag, zoals de maan hoort bij de nacht, zoals de schepping bij de woorden van haar maker; zo hoort uw liefde bij ons.’
En die liefde van God, die proef ik ook in het verhaal dat we lazen. Jezus is daar in gesprek met een aantal tegenstanders. Mensen die Hem niet zien zitten. Hij, met zijn boodschap van liefde van God. Hij met zijn boodschap van liefde van God voor alle mensen. Maar één van zijn tegenstanders kan er niets aan doen dat hij onder de indruk is van Jezus. Jezus heeft dat effect op mensen. Dus hij zegt: ‘Inderdaad, meester, wat U zegt is waar.’ En zie je hoe Jezus dan op hem reageert? Vol liefde. Want dat effect hebben mensen op Jezus. Op het moment dat ze in de cirkel van liefde van God stappen. Nou ja, ‘stappen’? Gezogen worden. ‘Jezus vond dat hij verstandig had geantwoord en zei tegen hem: ‘U bent niet ver van het koninkrijk van God.’’ Voor God is iedereen van waarde. Ook mensen die de neiging hebben bij Hem weg te lopen. Ook jij en ik. Zegt de Bijbel. Zegt de kerk. Zeg ik vandaag.
Voor God is iedereen van waarde. Het kan ook zijn als je dat hoort dat er in je hoofd een ander stemmetje klinkt. Een stemmetje dat gevoed is door een cultuur, waarin liefde gemeten wordt in likes. Iedereen? Van waarde? Voor God? Wacht even. Waar zit de catch? Wat zijn de voorwaarden? [13] Want er zijn altijd voorwaarden. Dus wat moet ik eerst doen of denken of zijn? Wat moet ik eerst, voordat ik van waarde ben voor God? Om even te beginnen bij dat verhaal van toen: de tegenstanders van Jezus wisten heel goed aan welke voorwaarden een mens moest voldoen, voordat zij van waarde was voor God. Je moest Jood zijn, dat was één. Als je een jongetje was, moest je niet naar de sportschool, maar wel besneden zijn. En man of vrouw, je moest je offers brengen aan God en de tienden geven en noem het maar op. Allemaal voorwaarden. Allemaal voorwaarden, voordat je kon zeggen: God vindt mij waardevol. Hij houdt van mij.
Maar Jezus brengt een andere boodschap. Of in elk geval: Hij brengt de oude boodschap op een nieuwe manier, die in feite ouder is dan de boodschap die de mensen er toen van gemaakt hadden. Jezus begint opnieuw en Hij begint niet bij de wetten van Mozes, maar Hij begint bij het kader van de wetten van Mozes. Hij begint bij het begin. Hij begint bij de schepping. [14] Dat God op een gegeven moment ontdekte dat Hij teveel liefde had om zelf op te maken en daarom mensen maakte om zijn liefde mee te delen. Dus maakte Hij Adam en Hij zag dat Adam goed was, dat hij het in zich had om lief te hebben, dus om van gehouden te worden en om te houden van anderen. En Hij maakte Eva, zodat Adam en Eva allebei iemand hadden om van te houden en om door bemind te worden. ‘You had one job.’ [15] Maar Gods liefde kwam eerst. Nu weten we allemaal dat het misging met Adam en Eva. Dat ze zichzelf boven God plaatsten en elkaar beschadigden. Dat lezen we in Genesis. En dat lezen we ook in ons eigen leven. Dat het misgaat.
Maar God is ons niet vergeten. Hij hield een lijntje met ons, via Abraham, via Mozes, via offers en via wetten. Hij hield een lijntje met ons, net zolang tot het moment kwam dat Hijzelf weer bij ons kwam. En dat is Jezus. God zelf die ons opzoekt. Om ons eraan te herinneren dat Hij onze schepper is en dat Hij van ons houdt. Sommige Joden schrokken daarvan, dat God in plaats van het lijntje dat Hij met ons hield via hen, dat Hij er opeens voor koos om ons zelf op te zoeken. Maar de boodschap van Jezus is dat dat lijntje van zegen voor het volk van Abraham, dat dat lijntje altijd bedoeld was om op een gegeven moment zijn vervulling te vinden in dat de zegen van Abraham weer naar alle mensen, alle volken, alle landen zou gaan. Want zo was het Gods doel vanaf het begin: voor God is iedereen van waarde. Zonder voorwaarden vooraf. En Jezus laat dat zien. [16] Hij is die liefde.
Dus als die ene Jood in dat gesprek met Jezus doorheeft dat dit de kern is, dat je God liefhebt boven alles en je naaste als jezelf, en dat die kern voor iedereen geldt, niet alleen voor mensen uit het Joodse volk, en dat Jezus degene is die de liefde van God in de wereld gaat uitstorten zodat mensen wereldwijd naasten worden voor elkaar en kinderen van de ene God, als die ene Jood dat uitspreekt, dan zegt Jezus wat Hij zegt: jij bent niet ver van het koninkrijk van God. En geloof me, dat is wat Hij zegt tegen iedereen bij wie de boodschap van Gods wereldwijde liefde binnenkomt, tegen iedereen die belijdt dat het gaat om houden van God boven alles en van je naaste als jezelf: zo, jij bent vlakbij, vlakbij het koninkrijk van God. Heb jij dat verlangen? Om God lief te hebben en je naaste als jezelf? Geloof me, het is geen voorwaarde, dat verlangen. Het is gewoon hoe liefde werkt. God begint: Ik houd van jou. Jij reageert: ik ook van U. God begint: Ik houd van je naaste. Jij reageert: ik ook van haar. God begint: Ik houd van jou. Jij reageert: ik ook van mij. Want voor God is iedereen van waarde. Zonder voor-waarde.
Goed. Maar hoe ga je dat nu vormgeven deze week? Drie adviezen om mee te nemen in de praktijk. Één: [17] heb een beetje geduld met jezelf. Herken je dit? Dat je wel eens voor de spiegel staat en jezelf aankijkt en denkt: prutser? Heb een beetje geduld met jezelf. Zoals Jezus met ons heeft. En God. ‘U bent niet ver van het koninkrijk van God.’ Dat zei Jezus tegen die man toen. ‘Niet ver,’ ik denk omdat hij toen de stap van het erkennen van Jezus als Zoon van God nog moest zetten. Maar het verlangen was er en het verlangen is in orde. Dus houd ik jou de spiegel voor: verlang jij er oprecht naar om God lief te hebben boven alles en je naaste als jezelf? Ja? Heeft de Geest van God dat in jouw hart gelegd? Dan is dat stap één. En ja, er moeten nog meer stappen volgen voordat het volmaakte komt. Maar wij zijn niet in staat dat volmaakte te produceren. Dat doet God. Heb geduld. Met God. En met jezelf. Morgen voor de spiegel, of al eerder: God, wees mijn verlangen. Stap één. Goed zo.
Twee. Maak gebruik van Gods social media, [18] zijn sociale middelen. Liefde is een cirkel, die God in beweging zet. Hij houdt van ons, dat is het begin, de starter. Maar binnen zijn liefde nodigt Hij uit, nodigt Hij uit om Hem lief te hebben, maar dan ook om elkaar lief te hebben. Elkaar. In jouw verlangen naar likes zit ook iets dat God in je hart heeft gelegd. Jij bent gemaakt om lief te hebben. Je mag van jezelf houden, waardevol als je bent in de ogen van God. Maar je mag ook van elkaar houden, jij van een ander, een ander van jou. Je bent niet bedoeld om het leven in je eentje te doorstaan. Je bent bedoeld om te bemoedigen en bemoedigd te worden, te helpen en geholpen te worden, te troosten en getroost te worden. Dus even praktisch: vaders, vertel je dochters dat je van ze houdt, zonder voorwaarden. ‘Fathers, be good to your daughters.’ En moeders ook natuurlijk. En vertel je zonen hoe waardevol je ze vindt. Bij voorbaat. Wij zijn voor elkaar de sociale middelen waarmee God ons met zijn liefde wil bereiken.
Drie. Oké. Ik zei in het begin van deze preek: ‘Van mij mag je met social media doen wat je wilt.’ Maar eigenlijk heb ik dat gelogen. [19] Eigenlijk wil ik je zeggen dat je er ook mee mag stoppen. Kijk, dat ik niet zoveel doe met social media, dat is natuurlijk omdat ik een dinosaurus ben, ik geef het toe. Maar het is ook omdat ik weet dat ik er niet tegen kan om altijd aan te staan en om altijd te weten dat je beoordeeld wordt en om altijd overal wat van te moeten vinden. En toen dacht ik dat het ook niet erg is als ik er voor kies om gewoon bij je langs te komen in plaats van dat ik je like en om met elkaar te eten, nou ja, met elkaar, meestal ik bij jou in mijn geval, sorry daarvoor, maar met elkaar te zijn in plaats van alleen op posts te reageren. En ik dacht ook dat het oké is als we als kerk Scipio hebben voor elkaar informeren, maar dat het echt niet minder oké is om elkaar gewoon live te ontmoeten. Dus eigenlijk denk ik: als social media gewoon niet gezond zijn voor jou, geef ze de vinger. Want God heeft mij één ding verteld: jij bent zo waardevol. Jij mag best met wat liefde voor jezelf zorgen en de mensen opzoeken die van elkaar houden en namens God ook van jou.
Amen.
Deze preek gaat over dat je van jezelf mag houden, omdat voor God iedereen van waarde is.
Maar soms zijn er tegenstemmen.
- Herken je de tegenstem uit het Avondmaalsformulier, dat je ‘een afkeer moet hebben van jezelf’? Hoe ga je daar dan mee om?
- Herken je de tegenstem in jezelf, dat je niet goed genoeg bent om van te houden? Hoe ga je daar dan mee om?
De preek eindigt met drie manieren om deze preek mee te nemen deze week:
-heb een beetje geduld met jezelf;
-gebruik Gods social media, door elkaar lief te hebben;
-stop (of: verminder) je gebruik van social media.
- Welke ga jij toepassen en waarom?