17 september 2023 – Matteüs 5 – Het zout van de aarde

Matteüs 5, 13

[1]       Jullie zijn het zout van de aarde.

            Jezus zat bovenaan een heuvelhelling toen hij deze woorden zei. [2] De mensen om Hem heen moesten Hem goed kunnen horen. Vooraan zaten zijn leerlingen, Petrus, Andreas, Jakobus, Johannes, noem ze maar op. Johannes was de jongste, die had gelukkig zijn mobieltje bij zich en was bezig alles op te nemen – nee, dat was toen nog niet zo. Ze hadden geen mobieltjes. Maar ze hadden wel oren. En reken maar dat ze de woorden van Jezus tot zich lieten doordringen. Reken maar dat ze wisten dat wat Jezus hier vertelde superbelangrijk was. Dus luisterden ze, Petrus en Andreas, Jakobus en Johannes en de anderen en al die honderden mensen om hen heen.

            Hoe wisten ze dat wat Jezus hier zei zo belangrijk was? Dat wisten ze om wat Jezus had meegemaakt en om wat Jezus deed. Eerst wat Jezus had meegemaakt: niet lang hiervoor, je kunt het nalezen in Matteüs 4, [3] was Jezus 40 dagen in de woestijn geweest. Daar was Hij op de proef gesteld door zijn vijand, de tegenstander van God. Maar Jezus had de verleiding weerstaan. Hij wel! Maar iedere echte Israëliet die voelde meteen aan wat dat betekende. Want die 40 dagen van beproeving in de woestijn, die deden iedere echte Israëliet denken aan hun eigen verhaal, de geschiedenis van Israël. Zij hadden 40 jaar in de woestijn gezworven. En dat was één grote beproeving geweest. En zij waren meer dan eens gezakt. Totdat God hen toch in het beloofde land had gebracht. Het beloofde land: Gods koninkrijk op aarde. En laat Jezus nu precies die boodschap brengen. Nadat Hij de woestijn had meegemaakt, is dat wat Hij doet. Maar dan deze keer niet de mensen naar Gods rijk brengen, maar Gods rijk naar de mensen. [4] Dat is wat Hij doet.

            In die setting, met al die herinneringen aan wat God vroeger had gedaan, voelt iedereen aan: als Hij nu vanaf een berg gaat spreken, dan neemt Hij hier feitelijk de rol op zich van een nieuwe Mozes. Want in de woestijn had Mozes de grondwet van het beloofde land aan de mensen gegeven, de Tien Geboden van God. Als Jezus nu zegt dat Hij het echte koninkrijk van God komt brengen, en dat heeft Hij net gezegd, dan voel je op je klompen aan dat wat Hij nu gaat zeggen [5] de grondwet van dat koninkrijk is. Dus luister je, met open oren, met een open hart. En ik nodig jou uit, vandaag, om dat ook te doen. Om aan te schuiven aan de voeten van de Heer en te luisteren, met open oren, met een open hart. Wat gaat Hij zeggen?

            Jullie zijn het zout van de aarde.

            [6] Zout? Zout van de aarde? Wat is dat, dat we zout zijn? Zout is, denk ik, twee dingen. Een smaakmaker en een conserveermiddel. Eerst een smaakmaker. Zout. Er zijn meer smaakmakers. Er zijn meer smaken. Zo is er zuur. [7] Maar gelukkig is dat niet wat Jezus zegt. ‘Jullie zijn het zuur van de aarde.’ Stel je voor. Er is al zuur genoeg op aarde. Genoeg zure mensen, altijd negatief, je kent ze wel. Maar Jezus zegt niet dat jij dat moet zijn. En ook niet bitter. [8] ‘Jullie zijn het bitter van de aarde.’ Want ook bitterheid is er genoeg. Verbitterde mensen. Maar ook bittere omstandigheden. Oorlog. Aardbeving. Overstroming. Bitter. Jezus roept je niet op om daar nog iets aan toe te voegen. Maar zoet dan? [9] ‘Jullie zijn het zoet van de aarde.’ Had ook gekund, toch? Maar ik denk dat in de Bijbel ‘zoet’ eerder bij God zelf hoort. Zijn woorden zijn zoet als honing. ‘Proef en geniet de goedheid van de Heer, gelukkig de mens die bij Hem schuilt.’ Dus dit: [10] jullie zijn het zout van de aarde. Zout geeft smaak, en een stap verder, zout maakt ook smaak. Zout  versterkt andere smaken, het laat die tot hun recht komen. [11] Zout: een smaakversterker.

            En ook: [12] een conserveermiddel. Een conserveermiddel is iets wat je bij iets eetbaars doet, waardoor het langer houdbaar blijft. In die tijd van Jezus was het heel gewoon om daarvoor zout te gebruiken. Dat werkt bij vis, bij vlees, bij groenten. Zout voorkomt dat de boel verrot. Dus als Jezus nu zegt: ‘Jullie zijn het zout van de aarde,’ dan denk ik dat dat dit betekent: jullie maken de wereld smaakvol en jullie zorgen dat de wereld niet verrot. En ik denk dat ik dat ook zo kan zeggen: jullie laten de schepping tot haar recht komen. [13] Jullie laten de schepping tot haar recht komen. Net zoals zout smaak geeft en zelfs smaak maakt, zo brengen jullie wat er mooi is in de wereld tevoorschijn, jullie laten dat groeien en bloeien. En ook: net zoals zout helpt tegen bederf, zo helpen jullie ook tegen alles wat Gods wereld kapotmaakt. Jullie laten de schepping tot haar recht komen. Jullie zijn het zout van de aarde.

            En eventjes, hè, als dit zo’n beetje is wat Jezus bedoelt, dan sluit Hij daarmee inhoudelijk helemaal aan bij de opdracht die God zelf in het begin aan Adam en Eva heeft meegegeven. In Genesis 1 staat het zo: ‘Wees vruchtbaar en word talrijk, bevolk de aarde en breng haar onder je gezag: heers over de vissen van de zee, over de vogels van de hemel en over alle dieren die op de aarde rondkruipen.’ Het is jullie taak om de hele mooie schepping van God tot haar recht te laten komen. Even voor alle duidelijkheid: dat is ons echt  faliekant mislukt. Wij kozen en kiezen voor onszelf in plaats van voor God, voor elkaar en voor de schepping. Maar even net zo duidelijk: dat wij de boel bederven betekent niet dat Gods idee verkeerd is. Gods idee dat wij de schepping tot haar recht laten komen. Dat wij het zout van de aarde zijn, smaakmakend en bederfwerend.

            Jullie zijn het zout van de aarde.

            Oké, nu kan ik me zomaar 3 verschillende reacties voorstellen op deze woorden van Jezus. Drie reacties op ‘jullie zijn het zout van de aarde.’ Reactie 1: [14] dakanniknie. Reactie 2: [15] dawilliknie. Reactie 3: [16] yes! Reactie 1: dat kan ik niet. Het zout van de aarde zijn. En dat klopt. [17] Dat kun jij ook niet. Dat is teveel gevraagd. Hoe zou je het in je hoofd halen om van jezelf te denken dat jij in deze wereld de smaakmaker zult zijn, die die andere mensen laat groeien en bloeien en de wereld om je heen elke dag weer mooier maakt. Gaat je niet lukken. Hoe zou je het in je hoofd halen om van jezelf te denken dat jij in deze wereld het bederf zult weren? Als de rot binnen in je zit. Gaat je niet lukken.

            Behalve wanneer je begint met waar Jezus wil dat je begint. Jij zegt: ‘Dat kan ik niet,’ en dat zeg je terecht. Maar Jezus op de berg begint zijn Tien woorden van God met een felicitatie precies voor wie is zoals jij. ‘Gelukkig wie nederig van hart zijn, want voor hen is het koninkrijk van de hemel.’ Kijk, en dat wist je niet toen je zei: ‘Dat kan ik niet,’ dat precies die woorden de toegangscode van de hemel zijn. Maar ze zijn het wel. ‘God, U bent geweldig. Uw ideeën voor de wereld zijn groots. Uw taak voor mij – ik wou dat ik het kon. Maar dat  ik kan niet.’ Is goed, zegt God, dan ben jij te feliciteren, voor jouw is mijn koninkrijk. En voor wie is zoals jij, zachtmoedig, barmhartig, vredestichter – lees de zaligsprekingen er maar op na.

            Wat dat betekent? Dat dat ‘zout van de aarde’ zijn begint met de erkenning dat jij het niet in huis hebt. Dat is goed. Maar dat betekent niet dat je niet kunt beginnen – en dan niet beginnen met groot en fantastisch en geweldig zijn, maar met nederig zijn. [18] Met zachtmoedig zijn. Met vrede stichten. Toe maar. Begin hier maar. En oefen maar. Wees maar zout. Dat kun jij niet? Nee, dat kun jij niet. Maar als Ik je zout noem, zegt God, dan maak Ik het je ook. Want hé, Hij is God en wat Hij zegt wordt zomaar waar.

            Jullie zijn het zout van de aarde. Reactie 2 kan zomaar zijn: dat wil ik niet. Want ik wil liever allerlei andere dingen. Waarom moet ik voor die schepping zorgen? Laat die lekker voor zichzelf zorgen. Dan zorg ik ook lekker voor mezelf. Waarom moet ik voor andere mensen zorgen? Ben ik mijn broeders hoeder? Want even voor de duidelijkheid: als het er op aan komt zorgt ook niemand voor jou. Als het er op aan komt sta je er alleen voor. Geen wonder, hoor, dat mensen passen voor dit plan van God. Als een ander zout wil zijn, ga je gang, ik pas. Ik wil dat niet.

            Het vervelende bij deze reactie is wel, dat Jezus je voor is. ‘Maar als het zout zijn smaak verliest, hoe kan het dan weer zout gemaakt worden? Het dient nergens meer voor, het wordt weggegooid en vertrapt.’ [19] Nu moet ik eerlijk zeggen dat dit weer zo’n moment is dat ik onze Heer niet helemaal kan volgen. En dat ligt altijd niet aan Hem maar aan mij. Hoezo kan zout zijn smaak verliezen? Dat kan helemaal niet. Ja, als het oplost in een gerecht. Maar dan doet het juist wat het moet doen: z’n smaak afgeven en andere smaken versterken. Nu kan het zijn, dat Jezus hier aansluit bij de praktijk van toen, waarin zout niet altijd zuiver was. Dat er dan zand in zat of steentjes en dat je dat kon overhouden en uiteraard weggooide. Dat kan zijn waar Hij aan denkt.

Wat in elk geval wel zijn bedoeling is, is dat Hij die mensen die daar op die heuvel naar Hem luisteren wil wakker schudden. Nog even het plaatje: daar staat Jezus als een nieuwe Mozes de nieuwe grondwet van Gods nieuwe koninkrijk te verkondigen. Nu doet Hij dat helemaal in aansluiting bij die goede oude Mozes en bij al Gods profeten. Aansluiting: er gaat geen punt of komma verloren van wat zij hebben gezegd en geschreven. Alles komt tot zijn vervulling. Maar dat betekent juist, dat er dan wel iets moet veranderen. Want God had al die tijd juist Israël bedoeld als zout van de aarde, als licht van de wereld. Maar kennelijk is dat experiment uitgewerkt. Is het de vraag, of Israël het heeft kunnen waarmaken. Of zeiden zij ook: dat willen we niet? Dan zijn deze woorden van Jezus wel een alarm, voor hen, maar, goedemorgen, ook voor ons. ‘Dat wil ik niet.’

God zij dank zei God de Zoon toen God de Vader Hem vroeg om zelf het zout van de aarde en het licht van de wereld te zijn niet: ‘Dat kan Ik niet.’ Hoewel Hij wel geaarzeld heeft, omdat het Hem zoveel pijn zou kosten, de bittere dood aan het kruis. God zij dank zei God de Zoon toen God de Vader Hem vroeg om het zout van de aarde en het licht van de wereld te zijn niet: ‘Dat wil Ik niet.’ Integendeel. Volmondig ja. Maar wij, de mensen, zijn volk, wij vonden zijn optreden smakeloos. Dit is niet wat wij ons voorstellen bij God die optreedt in onze wereld. Golgotha! Nee hoor, Hij diende nergens meer voor, werd weggegooid en vertrapt. Wisten wij veel dat Hij juist door een dwaas te zijn alle krachten van de wereld voor gek zou zetten. Maar Hij zag af van elk recht, juist om anderen tot hun recht te laten komen. Jou. Hij liet zich rot slaan, om alle bederf van de wereld te weren. Van jou.

Drie reacties. Reactie 1: dat kan ik niet. Reactie 2: dat wil ik niet. Reactie drie: yes! Je begrijpt ongetwijfeld waar ik je wil hebben. Ik wil zo graag dat jij in navolging van je Heer ook ja zegt, volmondig ja, van harte ja. Dat je niet zegt: ‘Dat wil ik niet’- omdat dit is waarvoor je gemaakt bent. [20] Zo ben je bedoeld, zo kom jij zelf tot je recht, dit is het goddelijke avontuur waartoe Hij je uitdaagt, dit is de hemelse zin van je leven: dat jij Gods smaak toevoegt aan de schepping, dat jij je naaste tot zijn recht laat komen. Zo gaaf! En dat jij bent zoals Hij en als jij om je heen merkt dat er rottigheid is, hé, niet waar jij bij bent, niet als jij er wat aan kan doen.

Misschien dat je nog zegt, of denkt: maar dat kan ik niet. Dat is goed. Want dat kun je ook niet. Maar de Geest helpt jou. Welke Geest? De Geest van God, je weet wel, die van die vruchten zoals liefde, vreugde en vrede, geduld, vriendelijkheid en goedheid, geloof, zachtmoedigheid en zelfbeheersing. Ofwel: de Geest van de zaligsprekingen van Christus. Die Geest gaat graag in jou en met jou en door jou aan het werk. Denk gerust: ik kan dat niet. Maar denk er dan bij: Hij wel.

En dus? Nou, er staat een heel nieuw kerkseizoen voor je open. Doe mee, draag bij, muziek, techniek, FM en kringen: allemaal plekken waar jij zout mag zijn, smaakversterker en beschermer tegen elke verzuring en alle bitterheid. Maar wees dan niet alleen maar zout in het potje van de kerk, laat je dan ook uitstrooien daarbuiten. Wees zout in Het Palet. Laat je licht schijnen bij Hill en andere evangelisatieplekken. Wees zout in je straat. Wees zout op je werk. Laat schepselen en schepping tot hun recht komen. Je bent ervoor gemaakt.

Amen.

Scroll naar boven